Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) adından da anlaşılacağı gibi tek hastalık kavramı için geçerli değildir. OSB, sosyal gelişim ve iletişim becerilerinde erken başlangıçlı ciddi düzeyde gecikme, sapma ve çevreye olağan dışı yanıt (tekrarlayıcı davranışlar, değişikliklere direnç, cansız nesnelere olağan dışı duyarlılık) ile karakterize çeşitli durumları içeren, nörogelişimsel bir bozukluklar kümesine verilen genel addır.

Doktora en sık başvuru yaşı 2-3 yaştır ve sıklıkla başvuru nedeni konuşmada gecikmedir ve OSB erkeklerde kızlara oranla 4 kat daha fazla görülmektedir. Ortaya çıkışına tek bir etken yol açmamakta, karmaşık genetik faktörler ve çevresel faktörler rol oynamaktadır. OSB için tanı koydurucu bir biyolojik belirteç yoktur. Tanı klinik değerlendirme ve davranışsal özelliklere dayanır. Belirtiler tipik olarak yaşamın 2. yılında tanınmaktadır, ancak farklılıklar çok yoğun ise daha erken, silikse daha geç tanılanabilmektedir.

Tanılamada yoğun olarak kullanılan kriterler ile 2-3 yaş altı küçük çocuklarda OSB tanısı koymak zordur. Ancak 2 yaştan küçük çocuklarda da pek çok belirtiyi görmek ve değerlendirmek mümkündür. İki yaştan küçük çocuklarda da iyi bir klinik gözlem ile sosyal iletişimsel yetersizlik tespit edilebilmektedir. Bazı çalışmalarda bir yaş kadar erken zamanda bile OSB’si olan çocukların yaşıtlarından sosyal iletişim alanında geride kalabileceğini göstermektedir. Bu yaş grubunda tablo pekçok farklı şekilde değişebileceği için tanılama yapmadan bu çocukları “riskli çocuk” adı altında değerlendirmek ve destek tedavilerine başlamak en uygun yoldur.

OSB tedavisindeki amaç, özellikle dil kazanımı, iletişim ve kendine bakım becerileri başta olmak üzere, öğrenmeyi arttırmak, varsa yıkıcı davranışları azaltmaktır. Çocuğun güçlü yönlerini ve ihtiyaçlarını belirleyen ayrıntılı bir değerlendirme yaptıktan sonra, çok iyi yapılandırılmış ve bireyselleştirilmiş, kanıta dayalı olarak geliştirilmiş özel eğitim programları tedavide yarar sağlar.

Günümüzde bir takım iyi yapılandırılmış kanıta dayalı tedavi modelleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;

• Uygulamalı Davranış Analizi (applied behavior analysis-ABA),
• Denver Erken Başlama Modeli- [The Early Start Denver Model (ESDM)],
• Temel Tepki Öğretimi (Pivotal Response Therapy) gibi gelişimsel model ve davranış tedavisinin birlikte olduğu yaklaşımlar
• Konuşma-dil-iletişim terapisi (odağı, anlamlı bir iletişimin kurulabilmesi amacı ile kelimelerin kullanımına yöneliktir).
• OSB’ye sıklıkla eşlik eden öfke, hareketlilik, dikkat sorunları, uykusuzluk, saldırganlık, takıntılar ve tekrarlayıcı hareketler nedeniyle ilaç tedavilerinden destek alınır.