Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) işlevselliği veya gelişimi bozan, kalıcı özellikte dikkat eksikliği ve/veya hiperaktivite-dürtüsellik ile karakterize bir bozukluktur. Günümüzde DEHB çocukluk çağının sık görülen ruhsal bozuklukları arasında yer almaktadır. Çoğu kişi yeni bir tanı olarak düşünse de, 19. yüzyıl sonlarında ‘Çılgın aptallar ‘, ‘Dürtüsel delilik’, ‘Yetersiz engellenme’ gibi sıfatlarla adlandırılan belirtiler ile ilgili ilk bilimsel olgu serisi çalışmasının 1902’de Lancet’te yayınlanması ile tıbbi kimliğini kazanmaya başlamıştır.

DEHB’nin oluşumunda güçlü bir genetik yatkınlık bulunmaktadır. Nörobiyolojik olarak bir eksiklik bozukluğu olduğu ile ilgili giderek artan kanıtlar ortaya konulmaktadır. Ortaya çıkma ve devamında etkili olduğu düşünülen çevresel faktörler arasında hamilelikte sigara içimi, alkol alımı, düşük doğum ağırlığı, kurşun gibi nörotoksinlere maruz kalma, çeşitli enfeksiyonlar, ihmal ve/veya istismara maruz kalma gibi etkenler bulunmaktadır.

Bir çocuk ya da yetişkine DEHB var diyebilmemiz için dikkat, hareketlilik, dürtüsellik ile ilgili yakınmalarının;

• 12 yaşından önce başlaması,
• En az iki ortamda (ev, iş, okul gibi) ve en az 6 aydır devam ediyor olması,
• Sosyal, mesleki ve/veya akademik becerileri bozması,
• Başka ruhsal bozukluğa bağlı olarak ortaya çıkıyor olmaması gerekmektedir.

Dört yaşından önce normal davranışların değişkenliği de fazla olduğu için DEHB belirtilerini ayırt etmek, çok şiddetli olgular dışında zordur. Tanı için iyi bir değerlendirme görüşmesi altın standarttır.

• Gözlem
• Yakınmaların ayrıntılı olarak incelenmesi
• Ayrıntılı özgeçmiş ve soygeçmiş bilgisi alınması
• Çocuk ile ilgili okul, aile gibi çoklu kaynaktan bilgi toplanması
• Ayırıcı tanıya yönelik değerlendirmeler (fizik ve nörolojik muayene, davranış değerlendirme ölçekleri ve bilişsel testler) tanılamada yardımcılarımızdır.

Anne-baba ve öğretmenlere yönelik hazırlanmış test ve ölçekler kesin birer tanılama aracı değildir. Ancak tanıya yardımcı olmaktadırlar. Ülkemizde belirtilerin sorgulanması amacıyla sıklıkla aşağıda yer alan ölçekler ve değerlendirmelerden faydalanılmaktadır;

• Conners Değerlendirme Ölçeği
• Conners Değerlendirme Ölçekleri
• Achenbach Çocuk Davranım Değerlendirme Ölçeği
• Turgay DEHB Ölçeği
• WISC-R/WISC-4 testleri
• Moxo testi

Tedavi kişiye özel olarak şekillendirilmelidir. Tedavinin vazgeçilmez elemanları;

• Farmakoterapi (İlaç tedavisi)
• Psikoeğitim
• Aile ve okulla işbirliği